Rozwód, a alimenty – jak to wygląda?

Rozwód to nie tylko stricte rozwiązanie małżeństwa. Wraz z ustaniem związku małżeńskiego mogą nastąpić określone skutki, szczególnie jeśli małżonkowie posiadają małoletnie dzieci. Rozwód to nie tylko kwestia winy, czy jej braku, ale również konieczność ustalenia wszystkich pozostałych ważnych spraw, związanych z dalszym funkcjonowaniem rodziny, szczególnie w zakresie finansów. Poza ustaleniem komu przysługiwać będzie po rozwodzie władza rodzicielska nad małoletnimi, oraz gdzie będzie ich miejsce zamieszkania, a ponadto jak wyglądać będą kontakty z rodzicem nie sprawującym na co dzień pieczy bieżącej – konieczne jest uregulowanie obowiązku alimentacyjnego.

Alimenty na dzieci

Rozwód z pewnością niesie ze sobą wiele emocji, ale nie można jednak zapominać o sprawach doczesnych i praktycznych. Alimenty kojarzą się w pierwszej kolejności z małoletnimi dziećmi. Rodzice, którzy posiadają potomstwo i w chwili rozwodu jest ono niepełnoletnie muszą mieć świadomość, że Sąd w wyroku rozwodowym zobowiązany jest zabezpieczyć ich usprawiedliwione potrzeby, a zatem utrzymanie.

Zgodnie bowiem z art. 58 kro § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd zawsze musi tę kwestię rozstrzygnąć, nie może jej pominąć.

Dział III kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o obowiązku alimentacyjnym wypowiada się w taki oto sposób:

Art.  128.  [Treść obowiązku alimentacyjnego]

Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.

Art.  129.  [Kolejność]

• 1. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.
• 2. Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym.

Art.  130.  [Pierwszeństwo obowiązku alimentacyjnego małżonka]

Obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.

Art.  131.  [Obowiązek alimentacyjny w przysposobieniu niepełnym]

• 1. Jeżeli skutki przysposobienia polegają wyłącznie na powstaniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym, obowiązek alimentacyjny względem przysposobionego obciąża przysposabiającego przed wstępnymi i rodzeństwem przysposobionego, a obowiązek alimentacyjny względem wstępnych i rodzeństwa obciąża przysposobionego dopiero w ostatniej kolejności.
• 2. Jeżeli jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka, przysposobienie nie ma wpływu na obowiązek alimentacyjny między przysposobionym a tym drugim małżonkiem i jego krewnymi.

Art.  132.  [Zobowiązany w dalszej kolejności]

Obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

Art.  133.  [Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka]

• 1. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
• 2. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.
• 3. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Art.  134.  [Obowiązek alimentacyjny wobec rodzeństwa]

W stosunku do rodzeństwa zobowiązany może uchylić się od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny.

Art.  135.  [Zakres świadczeń alimentacyjnych]

• 1. Zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
• 2. Wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.
• 3. Na zakres świadczeń alimentacyjnych nie wpływają:

1)         świadczenia z pomocy społecznej lub funduszu alimentacyjnego, o którym mowa w ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2023 r. poz. 1993), podlegające zwrotowi przez zobowiązanego do alimentacji;

2)         świadczenia, wydatki i inne środki finansowe związane z umieszczeniem dziecka w pieczy zastępczej, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;

3)         świadczenie wychowawcze, o którym mowa w ustawie z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2023 r. poz. 810 i 1565);

4)         świadczenia rodzinne, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 390, 658 i 1429);

5)         rodzicielskie świadczenie uzupełniające, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1051).

Art.  136.  [Ochrona interesu osoby uprawnionej do alimentów]

Jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub w inny sposób dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne, nie uwzględnia się wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.

Alimenty, które ustala Sąd rozwodowy zabezpieczając koszty utrzymania małoletnich opisany został w ww. art. 133. Należy również mieć na uwadze, że obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci nie jest zróżnicowany w zależności od tego, czy dziecko pochodzi z małżeństwa, czy ze związku pozamałżeńskiego. Strony nie muszą być małżeństwem, aby Sąd rodzinny mógł ustalić alimenty. Obowiązek alimentacyjny obciąża rodziców dziecka niezależnie od tego, czy rodzicom tym przysługuje władza rodzicielska lub kontakty. W sytuacji zasądzania alimentów na rzecz małoletniego dziecka, Sąd w treści orzeczenia nie określa terminu, do którego rodzic będzie zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych na rzecz swojego dziecka. Pamiętać należy, że obowiązek wynikający z takiego orzeczenia trwa dopóty, dopóki orzeczenie to nie zostanie uchylone przez Sąd na wniosek zobowiązanego.

Alimenty na małżonka

Alimenty kojarzą się głównie z zaspokojeniem potrzeb małoletnich dzieci, jednak w polskim prawie istnieje również obowiązek alimentacyjny względem małżonka. W przeciwieństwie jednak do alimentów na dzieci, nie zawsze jest on orzekany. Najczęściej mowa o nim w sprawie o rozwód.

Zgodnie z art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

• 1. Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

• 2. Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

• 3. Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.

Powyższe oznacza, że uprawnienie byłego małżonka do alimentacji wymaga spełnienia łącznie 3 rodzajów warunków:

Po pierwsze:

złożenia wniosku o alimenty (w tym zakresie Sąd nie orzeka w wyroku rozwodowym sam z urzędu);

Po drugie:

braku wyłącznej winy w rozwodzie – osobą uprawnioną do ich otrzymania może być tylko małżonek niewinny lub co najwyżej współwinny;

Po trzecie:

złej sytuacji materialnej, polegającej na niedostatku lub sytuacji istotnego pogorszenia, która nie oznacza niedostatku, ale za to jej bezpośrednią przyczyną musi być rozwód.

Mając na uwadze powyższe, pamiętać należy, że rozwód to nie tylko ustanie małżeństwa, ale również konsekwencje wynikające z jego zawarcia i trwania.

Radca Prawny Katarzyna Brodziak-Grzyb – radca prawny, mediator sądowy, pozaetatowy członek Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach, założycielka kancelarii prawnej Brodziak-Grzyb z siedzibą w Częstochowa. Moim celem jest, by nie żałowali Państwo przekroczenia progu mojej Kancelarii, do której serdecznie zapraszam.

Siedziba Kancelarii (radca prawny, adwokat) znajduje się w Częstochowie przy ul. Dąbrowskiego 26 lok. 2, jednakże zasięg terytorialny i termin świadczonych usług jest dostosowany do potrzeb naszych Klientów. Jeżeli mieszkasz w takich miejscowościach jak Blachownia, Janów, Kamienica Polska, Kłobuck, Kłomnice, Konopiska, Kruszyna, Krzepice, Lipie, Miedźno, Mstów, Mykanów, Olsztyn, Opatów, Panki, Poczesna, Popów, Przystajń, Rędziny, Starcza i Wręczyca Wielka, Lubliniec, Boronów, Ciasna, Herby, Kochanowice, Koszęcin, Pawonków i Woźniki, Myszków, Dąbrowa Zielona, Irządze, Koniecpol, Koziegłowy, Kroczyce, Lelów, Niegowa, Poraj, Przyrów, Szczekociny, Włodowice i Żarki – to Sądem, który będzie właściwy do przeprowadzenia postępowania, będzie Sąd Okręgowy w Częstochowie.

Kancelaria (radca prawny, adwokat) świadczy usługi na rzecz osób z Częstochowy oraz Blachownia, Janów, Kamienica Polska, Kłobuck, Kłomnice, Konopiska, Kruszyna, Krzepice, Lipie, Miedźno, Mstów, Mykanów, Olsztyn, Opatów, Panki, Poczesna, Popów, Przystajń, Rędziny, Starcza i Wręczyca Wielka, Lubliniec, Boronów, Ciasna, Herby, Kochanowice, Koszęcin, Pawonków i Woźniki, Myszków, Dąbrowa Zielona, Irządze, Koniecpol, Koziegłowy, Kroczyce, Lelów, Niegowa, Poraj, Przyrów, Szczekociny, Włodowice i Żarki.