Alimenty na rodzica – kiedy dziecko jest do tego zobowiązane?
Alimenty kojarzą się głównie z zobowiązaniem rodzica do zaspokajania potrzeb dziecka. Tymczasem, alimenty to nie tylko obowiązek rodzica względem dziecka, ale również obowiązek dorosłego dziecka względem rodzica.
Obowiązek alimentacyjny
Kwestię alimentów wobec rodziców reguluje USTAWA z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej k.r.o.)
Zgodnie z art. 128 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny, płacenie alimentów) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Norma ta wskazuje, że obowiązek alimentacyjny obciąża wyłącznie krewnych w linii prostej (osoby, które pochodzą jedna od drugiej, czyli wstępni i zstępni) oraz rodzeństwo. Ustawodawca wskazał, że przedmiotem świadczenia alimentacyjnego stanowią środki utrzymania, a w miarę potrzeby także środki wychowania osoby uprawnionej. Chodzi tu o świadczenie pieniężne. Świadczenia alimentacyjne mają na celu zapewnić utrzymanie osoby uprawnionej.
Kolejność zobowiązanych
W myśl art. 129 k.r.o.:
- 1. Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.
- 2.Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym.
Jak wskazują ww. normy, obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej bez limitu stopnia pokrewieństwa, ale w konkretnej wyżej wskazanej kolejności. Uprawniony do alimentacji może domagać się alimentów w pierwszej kolejności od swoich dzieci, a dopiero później od swoich rodziców. Jeżeli uprawnionym do alimentacji jest osoba dorosła, która ma np. dwoje dorosłych dzieci, i jednocześnie żyją jeszcze jej rodzice, do alimentów w pierwszej kolejności wobec takiej osoby, zobowiązane są jej dzieci. Jak wskazał ustawodawca, obowiązek alimentacyjny w linii bocznej obciąża tylko rodzeństwo – rodzone, jak i przyrodnie. Dalsi krewni uprawnionego w linii bocznej nie są obciążeni obowiązkiem alimentacyjnym.
Usprawiedliwione potrzeby rodzica i zarobkowe oraz majątkowe możliwości dziecka
Sąd, ustalając obowiązek alimentacyjny, ma obowiązek kierować się obowiązującymi w tym zakresie zasadami. Zgodnie bowiem z art. 135 k.r.o. zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
W przypadku zatem krewnych zobligowanych do alimentów w tej samej kolejności (przykładowo dzieci), obowiązek alimentacyjny obciąża ich nie w częściach równych, ale w częściach odpowiadających ich możliwościom majątkowym i zarobkowym. Taki rodzic nie może żądać od jednego tylko swojego dziecka zaspokojenia w całości jego usprawiedliwionych potrzeb, kiedy inne dzieci w tym samym stopniu mogą świadczyć alimenty, choćby w znacznie mniejszej części. Przy dochodzeniu roszczeń alimentacyjnych wobec zobowiązanych w tej samej kolejności, sąd ma więc obowiązek, przy ustalaniu wysokości świadczenia każdego z zobowiązanych, ustalić wysokość tego świadczenia odrębnie dla każdego z nich z uwzględnieniem ich możliwości zarobkowych i majątkowych. Mając na uwadze powyższe, tak wydany przez Sąd wyrok może zobowiązywać każde z dzieci do płacenia innej kwoty alimentów. Może również taki wyrok zasądzać alimenty od jednego z dzieci, a od drugiego powództwo oddalać jeżeli z uwagi na swoje możliwości majątkowe i zarobkowe nie jest on w stanie sprostać obowiązkowi alimentacyjnemu względem swojego rodzica.
Co istotne, obowiązek dostarczania środków utrzymania uprawnionemu może być realizowany również poprzez ponoszenie opłat za pobyt rodzica w domu pomocy społecznej. Kwestie te reguluje ustawa o pomocy społecznej i tak zgodnie z art. 61 ust. 1 ww. ustawy obowiązek ponoszenia opłaty za pobyt w domu opieki społecznej obciąża w pierwszej kolejności mieszkańca domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciela ustawowego z dochodów dziecka, w dalszej kolejności obowiązkiem ponoszenia opłat obciążeni są – małżonek oraz zstępni przed wstępnymi. Obowiązek ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej ma charakter alimentacyjny.
Niedostatek rodzica
Ustalając zasadność alimentacji względem rodzica wziąć pod uwagę należy, że w myśl art. 133 § 2 kro poza wypadkiem obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, uprawnionym do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Zgodnie ze stanowiskiem Sądów pojęcie niedostatku nie tylko odnosi się do takiego stanu gdy uprawniony do alimentacji nie posiada żadnych środków utrzymania, lecz określa także i taką sytuację materialną osoby uprawnionej, gdy nie może ona w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb (np. SN z 29.09.1958 r. 2 Cr 817/57). Jednocześnie, w kolejnych orzeczeniach Sądu Najwyższego, wyraźnie zaznaczono, że zaspokojenie potrzeb każdego człowieka powinno nastąpić przede wszystkim z jego własnych środków. Dotyczy to dochodów z pracy, z majątku, ze świadczeń z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego. Za osoby znajdujące się w niedostatku należy zatem uważać osoby, które własnymi siłami nie są w stanie zaspokoić usprawiedliwionych potrzeb z uzyskiwanych dochodów.
Zasady współżycia społecznego
Życie pisze różne scenariusze, czasem bowiem spotykamy się z sytuacją kiedy to rodzic, który porzucił swoje dziecko, nie interesował się jego losami i nie uczestniczył w jego bieżącym wychowaniu, występuje do Sądu o zasądzenie alimentów. W takiej sytuacji żądanie alimentów staje się sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 144 1 kro ). Zasady współżycia społecznego to nieskodyfikowane normy postępowania, funkcjonujące powszechnie w społeczeństwie i mające na celu ochronę społecznie akceptowanych wartości (czyli stanów rzeczy) lub dóbr niematerialnych. Ogólnie rzecz ujmując, uprawnionym jest przyjęcie, że przez zasady współżycia społecznego, należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania.
Radca Prawny Katarzyna Brodziak-Grzyb – radca prawny, mediator sądowy, pozaetatowy członek Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach, założycielka kancelarii prawnej Brodziak-Grzyb z siedzibą w Częstochowa. Moim celem jest, by nie żałowali Państwo przekroczenia progu mojej Kancelarii, do której serdecznie zapraszam.
Siedziba Kancelarii (radca prawny, adwokat) znajduje się w Częstochowie przy ul. Dąbrowskiego 26 lok. 2, jednakże zasięg terytorialny i termin świadczonych usług jest dostosowany do potrzeb naszych Klientów. Jeżeli mieszkasz w takich miejscowościach jak Blachownia, Janów, Kamienica Polska, Kłobuck, Kłomnice, Konopiska, Kruszyna, Krzepice, Lipie, Miedźno, Mstów, Mykanów, Olsztyn, Opatów, Panki, Poczesna, Popów, Przystajń, Rędziny, Starcza i Wręczyca Wielka, Lubliniec, Boronów, Ciasna, Herby, Kochanowice, Koszęcin, Pawonków i Woźniki, Myszków, Dąbrowa Zielona, Irządze, Koniecpol, Koziegłowy, Kroczyce, Lelów, Niegowa, Poraj, Przyrów, Szczekociny, Włodowice i Żarki – to Sądem, który będzie właściwy do przeprowadzenia postępowania, będzie Sąd Okręgowy w Częstochowie.
Kancelaria (radca prawny, adwokat) świadczy usługi na rzecz osób z Częstochowy oraz Blachownia, Janów, Kamienica Polska, Kłobuck, Kłomnice, Konopiska, Kruszyna, Krzepice, Lipie, Miedźno, Mstów, Mykanów, Olsztyn, Opatów, Panki, Poczesna, Popów, Przystajń, Rędziny, Starcza i Wręczyca Wielka, Lubliniec, Boronów, Ciasna, Herby, Kochanowice, Koszęcin, Pawonków i Woźniki, Myszków, Dąbrowa Zielona, Irządze, Koniecpol, Koziegłowy, Kroczyce, Lelów, Niegowa, Poraj, Przyrów, Szczekociny, Włodowice i Żarki.